Wioska osadników ilorskich w sąsiedztwie fortu Usurnmal - jednego z granicznych fortów jakie Ilorzy budowali by strzec strategicznych miejsc swojej granicy.

usurto.png - Fort Usurnmal był przycupniętą ruiną u południowych granic przedgórza Santriolu. Wieś rozłożyła się w cieniu fortu ulokowanego na wzgórzu. Na północy w prostej linii 125 mil znajduje się wschodnia granica z Enysmonem. Najbliższe miasto jest na południowym-zachodzie jakieś 255 mil od Usurto. To Jorgul. By się tam dostać trzeba pokonać bezdrożami step i tereny rzadko porośnięte lasem liściastym. Po roku 3695 fort został umocniony i odnowiony.

W latach 3690-95 fortem dowodził kapitan Wolnej Kompanii Jerome Marguinze, ilor pochodzący z nadmorskiego Laeru Tailesill. Po ataku Baydarów wiosną 3695, który magicznie spustoszył okolicę i był jednym ze zwiastunów Powstania Czarowników, funkcję kapitana pełniła Enara Aluariz. Na rozkaz kapitana królewskiego regimentu Semeno Balderi, fort został wzmocniony w ciągu kolejnych tygodni po ataku o nowy zaciąg rekrutów z okolic Jorgulu i 5 rot najemnej jazdy z Enysmonu. Dało to początek ścisłej współpracy z tym księstwem nad wzmacnianiem i rozbudową fortów granicznych na stepach, co okazało się skuteczną bronią wobec groźby stałych najazdów plemion Shaunów.

Kilka lat po wybudowaniu małego kamiennego fortu z garnizonem na tym pograniczu, zjawili się pierwsi ilorscy osadnicy (3690). Rodziny Durante, Elizalde, Lekubari i Mendiluze przybyli ze swoimi stadami, czeladzią i wozami. W kilka tygodni powstały drewniane chaty z kamiennymi podwalinami. Z czasem osada się rozbudowała, powstał tartak (do linii mieszanego lasu mieli 200-300 metrów) zagrody dla stad owiec i koni, ogrodzenia pastwisk i zabudowania gospodarcze. Tereny po wschodniej stronie wzgórza, na którym stał Fort, wypalono i zaczęto użyźniać. W następnych latach osadnicy poszerzali pola uprawne walcząc z lasostepem. Karczowali liściaste drzewa i wypalali trawy. Społeczności przewodzi Pagomari Durante (starszy osady)

Do osadników dołączył mały szczep Kenu-Deshi (3694) pochodzący z terenów Enysmonu. Założyli obóz zimowy i w drodze negocjacji z ilorami, zostali na stałe wspólnie wznosząc wielką drewnianą jurtę - symbol osiadłego szczepu. Przewodził im Houlun Uczciwy.

Po spustoszeniu osady wiosną 3695 roku przez Baydarów, duża część cywilnych mieszkańców Usurto zginęła. Twardzi Ilorzy pod wodzą sędziwego Pagomari postanowili pozostać. Rody Elizalde i Lekubari zwróciły się do krewniaków z Fiirbolain i Jorgulu o pomoc. Co zaowocowało przybyciem kilku dziesiątek młodych i zdrowych osadników latem i jesienią 3695 roku.

Kenu-Deshi zdecydowali się jednak opuścić osadę i powędrować na wschód do ziem Enysmonu, by szukać łaskawszego losu w cieniu ruin twierdzy Tessarap na niekończących się stepach księstwa.

Pod opieką silnego garnizonu osada zyskała samowystarczalność pod wieloma względami. Okoliczny las i lokalny tartak stanowiły jedno z wielu źródeł dochodów. A Przeklęte Wzgórze - jak osadnicy nazywali miejsce, z którego rozeszły się śmiertelne czary szamana - wkrótce zamieniono na kamieniołom cennego wapienia. W kolejnych latach Ilorowie otoczyli wioskę murem obronnym połączonym z fortem.

W Usurto postawiono nowoczesny wapiennik - piec szybowy do wypalania skał wapiennych. Bliskość lasów i nowe mielerze do pozyskania węgla drzewnego uzupełniały łańcuch produkcyjny. I tak Usurto stało się znaczącym centrum produkcji wapna palonego, zaprawy murarskiej i wsadów wapiennych do szkliwionej ceramiki, mogącej konkurować ze słynną produkcją tarranów z Tustulla.